Vàng, một loại hàng hóa được giao dịch trên thị trường, được biết đến với tính thanh khoản cao và được công nhận là một hình thức dự trữ giá trị đặc biệt trên toàn thế giới. Trong hai thập kỷ qua, thị trường vàng Việt Nam đã trải qua những biến động đáng kể, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các tổ chức lớn hoạt động trong lĩnh vực đầu tư và tài chính.
Vàng: Vai trò quan trọng trên toàn cầu và tại Việt Nam
Vàng được tìm thấy trên tất cả bảy châu lục, với tổng sản lượng khai thác trong lịch sử là 166.500 tấn. Vàng được sử dụng chủ yếu cho: trang sức (50,5%), đầu tư tư nhân (18,7%), dự trữ của Chính phủ các nước (17,4%) và ứng dụng trong công nghiệp (13,4%).
Nam Phi, quốc gia từng nắm giữ trữ lượng vàng lớn nhất thế giới, chiếm trung bình 40% sản lượng vàng toàn cầu trong 130 năm qua. Tuy nhiên, từ năm 2011, Trung Quốc đã vượt qua Nam Phi trở thành nhà sản xuất vàng lớn nhất thế giới.
Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) hiện đang nắm giữ trữ lượng vàng quốc gia lớn nhất thế giới, tính đến cuối năm 2022 là khoảng 8.133,5 tấn. Con số này gần bằng tổng trữ lượng vàng của Nga, Đức và Italia cộng lại.
Từ năm 1991 đến 2021, Việt Nam sản xuất và tiêu thụ gần 50 tấn vàng trang sức mỗi năm. Riêng Thành phố Hồ Chí Minh chiếm tới hơn 80% lượng này, tương đương khoảng 40 tấn. Kim ngạch xuất khẩu vàng trang sức nghệ thuật của Việt Nam trong những năm gần đây dao động từ 20-30 triệu USD mỗi năm, sản phẩm vươn tới các thị trường châu Á và châu Âu như Đức, Đan Mạch và Pháp.
Theo báo cáo của Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), nhu cầu vàng thỏi, miếng và vàng xu của thị trường Việt Nam đạt 41 tấn vào năm 2022, tăng 32% so với năm trước. Báo cáo cũng nhấn mạnh vị trí dẫn đầu của Việt Nam về tiêu thụ trang sức ở Đông Nam Á với 18 tấn trong năm qua, mức cao nhất trong 4 năm.
Tổng tiêu thụ vàng của người Việt Nam năm 2022 đạt 59 tấn, tăng đáng kể so với mức 43 tấn của năm 2021.
Đơn vị đo vàng
Thị trường trang sức Việt Nam: Vàng được đo bằng các đơn vị như "lượng", "cây" hoặc "chỉ". Một "lượng" bằng 37,5 gram, 1 "chỉ" bằng 1/10 "lượng". Thị trường vàng thế giới: Vàng được đo bằng đơn vị ounce hoặc troy ounce (ounce Anh). 1 ounce bằng 31,1 gram.
Độ tuổi vàng được tính bằng đơn vị karat (K), thể hiện tỷ lệ vàng nguyên chất trong hợp kim. Ví dụ: vàng 24K chứa 99,99% vàng nguyên chất, vàng 18K chứa khoảng 75% vàng nguyên chất (18/24), thường được sử dụng trong trang sức.
Nhân tố ảnh hưởng đến giá vàng
Yếu tố toàn cầu: Biến động của đồng USD, lãi suất tiền gửi của Mỹ, giá dầu, lạm phát và các chỉ số quan trọng của nền kinh tế Mỹ, cũng như các cuộc xung đột địa chính trị đều ảnh hưởng đến giá vàng trên thị trường thế giới.
Yếu tố trong nước: Giá vàng trong nước không chỉ phụ thuộc vào giá vàng thế giới mà còn chịu tác động của cung cầu nội địa và diễn biến của thị trường vàng trang sức trong nước.
Biến động giá vàng tại Việt Nam trong 20 năm qua
Từ năm 2000 đến năm 2010, thị trường vàng Việt Nam đã trải qua những biến động đáng kể như sau:
Giai đoạn 2000 - 2003: Biểu đồ giá vàng cho thấy xu hướng tăng. Tháng 2 năm 2003 được coi là đỉnh điểm của giá vàng trong hơn 4 năm rưỡi. Sự đột ngột tăng vọt của giá vàng được cho là kết quả của cuộc chiến tranh của Mỹ và Anh ở Iraq.
Giai đoạn tháng 12 năm 2003 - tháng 1 năm 2004: Giá vàng vượt qua ngưỡng 400 USD/ounce (khoảng 792.000 VND/lượng). Đây là mức giá vàng cao nhất kể từ năm 1988 đến năm 2004. Tính đến ngày 25 tháng 10 năm 2004, giá vàng được ghi nhận ở mức khoảng 814.000 VND/lượng.
Những năm tiếp theo: Giá vàng tiếp tục tăng, đạt khoảng 2.870.000 VND/lượng vào năm 2009 và 2010.
Biến động giá vàng tại Việt Nam từ 2010 đến nay
Xem biểu đồ giá vàng SJC từ năm 2010 đến năm 2023, nhìn chung giá vàng có xu hướng tăng với ba giai đoạn biến động đáng kể: Lần thứ nhất diễn ra vào năm 2011. Lần thứ hai xảy ra vào cuối năm 2012 và đầu năm 2013. Lần thứ ba là đợt tăng giá gần đây, trùng với thời điểm đỉnh điểm của đại dịch Covid-19.
Mặc dù có sự chênh lệch giá vàng trong nước và quốc tế do các yếu tố như tỷ giá hối đoái, thuế nhập khẩu vàng nguyên liệu, ảnh hưởng mùa vụ và sự mất cân bằng cung- cầu, nhưng nhìn chung giá vàng trên thị trường Việt Nam vẫn phụ thuộc vào giá vàng thế giới. Bất kỳ biến động nào, tăng hay giảm, của giá vàng thế giới cũng sẽ tác động đến biểu đồ giá vàng trong nước.
Nguồn: Virtus Prosperity tổng hợp
Giai đoạn 2008 - 2011 chứng kiến sự vật lộn của nền kinh tế toàn cầu để phục hồi sau cuộc khủng hoảng tài chính. Ngân hàng trung ương các nước trên thế giới tiến hành in tiền với số lượng lớn để hỗ trợ nền kinh tế, dẫn đến giá vàng tăng vọt. Chỉ trong vòng 3 năm, giá vàng đã tăng 200%. Cùng với đó, giá vàng trong nước tính đến cuối năm 2011 cũng tăng 18,2% so với cuối năm 2010.
Sự đảo chiều: 2012 - 2015
Năm 2012 đánh dấu những bước ngoặt chưa từng có trong môi trường pháp lý, đặc biệt là với quyết tâm "phi vàng hóa" thị trường vàng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Mặc dù tăng trưởng chậm lại, giá vàng vẫn tiếp tục đi lên trong năm 2012 nhờ vào môi trường lãi suất thấp và việc các nhà đầu tư tìm đến vàng như một kênh phòng thủ trước cuộc khủng hoảng nợ công gia tăng ở châu Âu và những bất ổn định khác của nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, trong khi đồng USD được các nhà đầu tư ưa chuộng trở lại thì vai trò "trú ẩn an toàn" của vàng dường như đã suy yếu so với những năm trước.
Sự khởi sắc từ năm 2019 và bùng nổ sau đại dịch Covid-19 (2020)
Nguồn: Virtus Prosperity tổng hợp
Biến động giá vàng và chu kỳ kinh tế
Giá vàng trải qua những biến động theo chu kỳ, thường có mối quan hệ nghịch với chu kỳ kinh tế. Chu kỳ kinh tế ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến thị trường vàng. Cụ thể, kim loại quý này có xu hướng giảm đáng kể trong giai đoạn thịnh vượng của nền kinh tế và trở nên hấp dẫn trong thời kỳ suy thoái. Tuy nhiên, chu kỳ kinh tế không bao giờ giống nhau và giá vàng cũng biến động khác nhau trong các kịch bản khủng hoảng.
Giá vàng tăng vọt lần đầu tiên: Vào giai đoạn cuối của một đợt tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, báo hiệu sắp xảy ra suy thoái. Sau các dấu hiệu phục hồi kinh tế và thị trường chứng khoán tăng trưởng trở lại, giá vàng thường giảm mạnh.
Thực trạng chênh lệch giá vàng trong nước và quốc tế
Tính đến ngày 4 tháng 11 năm 2023, giá vàng thế giới khoảng 1.999,90 USD/ounce. Quy đổi theo tỷ giá hối đoái của cùng ngày (24.690 VND/USD), giá vàng tương đương khoảng 59,5 triệu VND/lượng (1 ounce = 0,829 troy ounce). Mức giá này vẫn thấp hơn giá bán ra của 1 lượng vàng SJC cùng ngày, vốn đang ở mức trên 70 triệu VND.
Sự chênh lệch đáng kể giữa giá vàng trong nước và quốc tế chủ yếu phản ánh mối quan hệ cung cầu. Hiện tại, nhu cầu vàng vật chất trong nước đang vượt nguồn cung, dẫn đến giá vàng trong nước cao hơn giá vàng quốc tế.
Mặc dù kinh tế Việt Nam gặp khó khăn trong năm 2023, sản xuất vàng trang sức vẫn diễn ra sôi động, kéo theo nhu cầu vàng nguyên liệu ở mức cao. Trong khi đó, hoạt động nhập khẩu vàng chính thức vẫn chưa được nối lại do các cơ quan quản lý đang tiếp tục thực hiện các chính sách tiền tệ nhằm đảm bảo sự ổn định của cả thị trường vàng và thị trường ngoại tệ nói chung. Điều này bao gồm việc bảo tồn dự trữ ngoại hối và ổn định tỷ giá hối đoái.
Mặc dù Thông tư 24 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam góp phần ổn định thị trường, một số điều khoản trong Thông tư này vẫn đặt ra những thách thức. Nguyên nhân là do Ngân hàng Nhà nước độc quyền nhập khẩu và sản xuất vàng miếng thương hiệu SJC, dẫn đến tình trạng cung không đủ cầu, đẩy giá vàng SJC lên cao và chênh lệch đáng kể so với giá vàng thế giới.
Tóm lại, do vị trí đặc biệt của vàng trong hệ thống chính trị và kinh tế toàn cầu, các nhà đầu tư có nhiều cơ hội sinh lời từ kênh đầu tư này, bất kể thị trường đang tăng hay giảm. Điều quan trọng là các nhà giao dịch cần trang bị kiến thức chuyên sâu và toàn diện, thận trọng trong các giao dịch và theo dõi sát diễn biến thị trường để tận dụng tối đa tiềm năng của kim loại quý này.
Comments